Chi bộ Trường Tiểu học Đoàn Thị Điểm thuộc Đảng bộ phường Tân Sơn Nhì (quận Tân Phú) trong một cuộc sinh hoạt chi bộ.
Về nguyên tắc, việc sinh hoạt của tổ chức đảng (cấp ủy, chi bộ, đảng
bộ…) có nghĩa là làm cho tổ chức đảng tồn tại và sống động. Một tổ chức
đảng không có sinh hoạt thì khi các quyết định lãnh đạo được đưa ra dưới
danh nghĩa của tổ chức đảng thực chất chỉ là của cá nhân nào đó đang
chi phối tổ chức đảng đó. Do đó, xét theo nghĩa rộng, sinh hoạt đảng là
tất cả các hoạt động của tổ chức đảng, bao gồm sinh hoạt của cấp ủy (nếu
chi bộ có cấp ủy hoặc đảng viên đó là cấp ủy viên), sinh hoạt định kỳ,
sinh hoạt chuyên đề, sinh hoạt đột xuất, các hoạt động khác (kiểm điểm,
nghe báo cáo thời sự, tổ chức kết nạp đảng, hoạt động kiểm tra của tổ
chức đảng, hoạt động chất vấn…). Trong nhiều trường hợp, sinh hoạt chi
bộ là một hình thức của sinh hoạt đảng nói chung; và theo nghĩa hẹp
nhất, sinh hoạt chi bộ còn có nghĩa là các cuộc họp định kỳ của chi bộ
(hàng tháng, chuyên đề…).
Trong
Điều lệ Đảng được thông qua tại Đại hội Đảng lần thứ XI, “sinh hoạt
đảng” là cụm từ được nhắc tới nhiều lần, vừa mang nghĩa hẹp vừa mang
nghĩa rộng. Chẳng hạn, một trong những nội dung của Khoản 1 Điều 12 là
cấp ủy viên phải “chấp hành nghiêm chỉnh nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt
đảng, kỷ luật của Đảng và pháp luật của Nhà nước”. Trường hợp này, sinh
hoạt đảng mang nghĩa rộng. Còn nội dung ở Khoản 1 Điều 8 quy định:
“Đảng viên bỏ sinh hoạt chi bộ hoặc không đóng đảng phí ba tháng trong
năm mà không có lý do chính đáng; đảng viên giảm sút ý chí phấn đấu,
không làm nhiệm vụ đảng viên, đã được chi bộ giáo dục mà không tiến bộ
thì chi bộ xem xét, đề nghị lên cấp có thẩm quyền xóa tên trong danh
sách đảng viên” thì có hàm ý mang nghĩa hẹp, chỉ việc tham dự các kỳ họp
định kỳ của chi bộ.
Còn
Khoản 2 Điều 23 quy định tổ chức cơ sở đảng có nhiệm vụ “nâng cao chất
lượng sinh hoạt đảng, thực hiện tự phê bình và phê bình, giữ gìn kỷ luật
và tăng cường đoàn kết thống nhất trong Đảng” có thể hiểu đồng thời
theo nghĩa hẹp, tức là có những giải pháp phù hợp để nâng cao chất lượng
các cuộc sinh hoạt định kỳ, sinh hoạt chuyên đề, đồng thời theo nghĩa
rộng là phải nâng chất tất cả các hoạt động của tổ chức đảng đó.
Một
trong những quy định quan trọng điều chỉnh về sinh hoạt chi bộ là Chỉ
thị số 10-CT/TW ngày 30/3/2007 của Ban Bí thư khóa X về “nâng cao chất
lượng sinh hoạt ở chi bộ”. Chỉ thị 10 nêu một số nhiệm vụ quan trọng
trong vấn đề sinh hoạt chi bộ, đó là:
-
Cấp ủy, chi bộ phải thực hiện nghiêm túc chế độ sinh hoạt đảng theo
Điều lệ Đảng. Nội dung sinh hoạt chi bộ phải thực hiện đúng nguyên tắc
để tổ chức và sinh hoạt đảng, bảo đảm tính lãnh đạo, tính giáo dục và
tính chiến đấu, để mọi đảng viên hiểu và xác định rõ vị trí, nhiệm vụ
của mình...
-
Sinh hoạt chi bộ phải kịp thời phổ biến quán triệt nghị quyết và sự chỉ
đạo của cấp ủy cấp trên, các chủ trương, chính sách pháp luật mới của
Đảng và Nhà nước, tình hình thời sự trong và ngoài nước cho đảng viên;
tập trung thảo luận thẳng thắn và giải quyết những vấn đề cụ thể, thiết
thực, phù hợp với chức năng nhiệm vụ của chi bộ đáp ứng tâm tư, nguyện
vọng chính đáng của đảng viên và quần chúng.
-
Phải thực sự mở rộng và phát huy dân chủ, nhất là việc thảo luận, quyết
định những vấn đề thuộc chức năng nhiệm vụ của chi bộ và trách nhiệm,
nghĩa vụ, quyền lợi của đảng viên, tạo được không khí cởi mở chân thành
để mọi cán bộ, đảng viên bày tỏ chính kiến, tâm tư, nguyện vọng của
mình; thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ; nâng cao ý thức tổ
chức kỷ luật, đề cao tinh thần tự phê bình và phê bình, bảo vệ những
đảng viên thẳng thắn đấu tranh chống các biểu hiện sai trái, tiêu cực,
tăng cường sự đoàn kết, thống nhất và tình thương yêu đồng chí trong
Đảng…
-
Thông qua sinh hoạt chi bộ hằng tháng, cấp ủy phải nắm được tình hình
tư tưởng, phẩm chất đạo đức, lối sống và kết quả thực hiện nhiệm vụ của
đảng viên, kể cả đảng viên do cấp ủy cấp trên quản lý; kịp thời bồi
dưỡng, khen thưởng những đảng viên gương mẫu, có thành tích xuất sắc và
giúp đỡ, giáo dục, xử lý những đảng viên có thiếu sót, khuyết điểm hoặc
vi phạm nguyên tắc sinh hoạt đảng và tiêu chuẩn đảng viên…
Trên
cơ sở Chỉ thị này, ngày 25/5/2007, Ban Tổ chức Trung ương đã ban hành
Hướng dẫn số 05-HD/BTCTW về “nội dung sinh hoạt chi bộ trong các loại
hình tổ chức cơ sở đảng”. Trong đó, Hướng dẫn nêu yêu cầu chi ủy, chi bộ
trong các loại hình tổ chức cơ sở đảng cần thực hiện nghiêm túc chế độ
sinh hoạt định kỳ mỗi tháng một lần theo quy định của Điều lệ Đảng; sinh
hoạt chi ủy, chi bộ phải quán triệt và thực hiện nghiêm túc các nguyên
tắc của Đảng, thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của chi bộ; bảo đảm
tính lãnh đạo, tính giáo dục và tính chiến đấu. Trong sinh hoạt chi bộ
cần thường xuyên đánh giá tình hình triển khai và kết quả thực hiện các
nhiệm vụ của chi bộ...
Hướng
dẫn này nêu một số nội dung cụ thể đối với từng loại hình chi bộ, như
chi bộ thôn, xóm, ấp, bản, tổ dân phố, chi bộ trong cơ quan hành chính,
đơn vị sự nghiệp (trường học, bệnh viện, viện nghiên cứu...), chi bộ
trong các doanh nghiệp nhà nước, chi bộ trong doanh nghiệp có vốn của
nhà nước, doanh nghiệp có vốn nhà nước liên doanh với nước ngoài, chi bộ
trong doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài, chi bộ
trong lực lượng vũ trang (quân đội, công an). Với mỗi loại hình khác
nhau thì có nội dung sinh hoạt không giống nhau, dù có cùng những yêu
cầu tương tự nhau.
Tiếp
đó, ngày 2/3/2012, Ban Tổ chức Trung ương đã ban hành Hướng dẫn số
09-HD/BTCTW “hướng dẫn thực hiện về nội dung sinh hoạt chi bộ”, thay thế
cho Hướng dẫn 05. Đến ngày 22/9/2017, Ban Bí thư đã ban hành Kết luận
số 18-KL/TW về “tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chỉ thị số 10-CT/TW của Ban
Bí thư khóa X “về nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ” trong tình hình
mới”. Kết luận nêu rõ: “Cấp ủy đảng các cấp, nhất là cấp ủy cấp trên
trực tiếp của chi bộ phải tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, hướng
dẫn, đôn đốc việc nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ. Tập trung chấn
chỉnh và khắc phục ngay những hạn chế, yếu kém trong sinh hoạt chi bộ.
Phân công cấp ủy viên, cán bộ các ban của cấp ủy dự, theo dõi, hướng dẫn
sinh hoạt của các chi bộ trong đảng bộ cơ sở mình. Quan tâm củng cố,
giúp đỡ các chi bộ nông thôn vùng khó khăn, những chi bộ còn yếu kém,
chi bộ trong doanh nghiệp ngoài nhà nước”.
Ngày
6/7/2018, Ban Tổ chức Trung ương đã ban hành Hướng dẫn số 12-HD/BTCTW
về “một số vấn đề về nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ”, thay thế cho
Hướng dẫn 09. Hướng dẫn này đặt ra một yêu cầu quan trọng là “các cấp
ủy, tổ chức đảng tiếp tục quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị,
hướng dẫn của Trung ương về sinh hoạt chi bộ; tăng cường lãnh đạo, hướng
dẫn, kiểm tra, giám sát việc chấp hành nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt
đảng, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình,
giữ gìn kỷ cương, kỷ luật trong Đảng, bảo đảm tính lãnh đạo, tính giáo
dục, tính chiến đấu trong sinh hoạt chi bộ”. Đồng thời, “chi ủy phải
chuẩn bị tốt và thường xuyên đổi mới nội dung sinh hoạt bảo đảm đúng quy
định, hướng dẫn của cấp trên, phù hợp với tình hình, đặc điểm của chi
bộ; nâng cao hiệu quả lãnh đạo thực hiện nghị quyết của chi bộ”... Hướng
dẫn cũng nêu cụ thể và chi tiết về công tác chuẩn bị và các bước sinh
hoạt chi bộ, nội dung sinh hoạt chi bộ, khung tiêu chí đánh giá chất
lượng sinh hoạt chi bộ…
Hướng
dẫn số 12 hiện tại là quy định có giá trị thi hành về sinh hoạt chi bộ,
bên cạnh Kết luận 16 và Chỉ thị 10. Tuy nhiên, những nội dung của các
hướng dẫn trước đây vẫn nên được tìm hiểu, nghiên cứu và vận dụng một
cách phù hợp, linh hoạt nhằm đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng sinh
hoạt chi bộ trong thực tiễn.