Tại sao trẻ từ 1-3 tuổi thường hay ăn vạ?
Theo các chuyên gia giáo dục, ăn vạ
là một phần bình thường trong sự trưởng thành của trẻ nhỏ. Đa số các
trường hợp thường xảy ra khi trẻ rơi vào các cuộc khủng hoảng với mức độ
bộc lộ khác nhau do đặc điểm tâm sinh lý của trẻ thay đổi liên tục.
Chẳng hạn, khi con bước sang tuổi lên
2, đó là giai đoạn chuyển biến tâm lý rõ rệt. Trẻ tỏ ra khó chịu, hờn
dỗi, khóc lóc, tức giận hoặc chống đối khi không đạt được điều mình
muốn. Hay đối với trẻ mới biết đi, ăn vạ là một hình thức thể hiện sự
thất vọng. Khi trẻ mệt mỏi, đói, khát nước hoặc phải rời xa bố mẹ thì
trẻ cũng rất dễ có những cơn ăn vạ vô cớ.
Còn với trẻ lớn hơn, đó có thể là một
hành vi được học và dần dần trở thành thói quen khi mà bố mẹ nuông
chiều và luôn đáp ứng lại mỗi khi trẻ ăn vạ, khóc lóc, đòi bằng được thứ
mình muốn. Trẻ ăn vạ thường biểu hiện bằng sự khóc lóc, tức giận bởi
vốn từ ngữ của trẻ còn ít, trẻ không biết diễn tả cảm xúc của mình cũng
như không thể hiện được chính xác thứ mình muốn.
Đôi khi ăn vạ đơn giản chỉ là lôi kéo sự chú ý.
Nếu cha mẹ không bắt kịp được nhu cầu
của con để giải quyết hợp lý thì các con sẽ bộc lộ rất nhiều các hành
vi thách thức, chống đối quyết liệt với tất cả mọi người.
Hạn chế các cơn ăn vạ của con: Ba mẹ cần làm gì?
Những cơn ăn vạ của trẻ có lẽ là
thách thức với nhiều ba mẹ khi không thể kiềm chế cảm xúc và chế ngự
những cơn nổi loạn vô cớ của con. Nhưng nếu biết cách ứng xử và hành
động khéo léo, ba mẹ sẽ chính là người nâng đỡ, giúp con nhận thức được
hành vi của mình và hợp tác với ba mẹ.
Hiểu và đồng cảm với trẻ
Theo giáo viên Montessori, mỗi trẻ
nhỏ là một cá thể độc lập và các con luôn muốn được thừa nhận, cư xử như
“một người trưởng thành”. Vì vậy, bất cứ khi nào trẻ buồn, khóc hay bực
bội… đó là lúc các con luôn cần người lớn thấu hiểu và đồng cảm với
mình.
Khi được hỏi về khả năng kiểm soát
cảm xúc trước hành động ăn vạ, mè nheo của con, nhiều ba mẹ cho rằng họ
không giữ nổi bình tĩnh. Đó là lý do ở nhiều gia đình, người lớn thường
quát mắng và sử dụng những câu mệnh lệnh, suy đoán một chiều như: “Không
được, mẹ cấm nghe chưa!”, “Hơi tý là ăn vạ, hư quá!”, “Nín ngay” “Cứ
ngồi đây mà khóc, mẹ đi về đây”… hoặc sử dụng các hình phạt, đòn roi để
răn đe trẻ “Có nín không thì bảo. Không nín mẹ không yêu nữa”, “Mẹ gọi
công an đến bắt nhé!”.
Tuy nhiên, với trẻ nhỏ, tất cả những
câu cấm đoán, ra lệnh đó chỉ làm tăng cảm giác khó chịu trong con. Con
sẽ càng ngang bướng, khó bảo, cảm thấy mất an toàn và có xu hướng bạo
lực. Tính cách này về lâu dài sẽ ảnh hưởng tới hành vi ứng xử của con
với người khác, thậm chí gây nên những hậu quả khôn lường.
Vì vậy, các giáo viên Montessori
khuyên ba mẹ hãy quan sát để hiểu được nhu cầu của trẻ và lắng
nghe để hiểu và tôn trọng các con, quan sát những hành động, lời
nói của con để thấu hiểu vấn đề con đang gặp phải. Hãy kiên nhẫn, bình
tĩnh với con, sử dụng câu nói lên cảm nhận bản thân để các con cảm nhận được rằng bố mẹ hiểu mình, đưa ra những lời gợi mở
để con sẵn sàng chia sẻ như “Mẹ thấy con không thích cái này”,
“Mẹ thấy con buồn, tức giận, khó chịu,…”, “… Điều này không chỉ
giúp bé nguôi ngoai, dễ chịu mà còn tạo dựng niềm tin giữa con cái và ba
mẹ. Hơn nữa, khi con đang gào
khóc ăn vạ thì cách giao tiếp của ba mẹ sẽ giúp các con cải thiện vốn từ
vựng, qua đó các con có thể tự diễn tả cảm xúc hoặc ý muốn, nhu cầu của
bản thân một cách thoải mái, tự tin nhất. 
Không nên nuông chiều trẻ
Cũng theo Montessori, cách ứng xử của
bố mẹ ở giai đoạn đầu đời là nền tảng hình thành nên tính cách của trẻ
sau này khi lớn lên. Việc con muốn gì bố mẹ cũng đều đáp ứng và thỏa
hiệp bất cứ điều gì trẻ muốn sẽ khiến cho trẻ cảm thấy khó chịu,
cáu gắt, giận dỗi khi có ai đó không đáp ứng nhu cầu của trẻ.
Bố mẹ phải thực sự hiểu, kiên nhẫn,
khéo léo trong cách ứng xử, giáo dục con, mình yêu thương con, cho con
những điều tốt đẹp nhất; nhưng đừng để con hiểu rằng, chỉ cần mình giận
dỗi là người khác sẽ nhún nhường, đáp ứng yêu cầu của mình. Mà chỉ khi
yêu cầu của con thực sự xứng đáng và phù hợp thì con mới có thể có được
nó. Đừng để giận dỗi trở thành thói quen ở trẻ.
Khéo léo hướng con sang hoạt động khác
Trẻ con dễ giận dỗi, khóc lóc, ăn vạ
vô cớ nhưng cũng rất mau quên. Chính vì vậy, khi con đang giận dỗi vì
không đạt được một điều gì đó thì ba mẹ nói lên cảm nhận bản thân và gợi ý cho con về một trong những hoạt động mà ba mẹ thấy rằng con rất thích..
Theo kinh nghiệm của các cô giáo Montessori, khi con giận dỗi, ba mẹ nên khéo léo nói với con rằng: Ba
mẹ biết con đang rất buồn vì cái ô tô mà con thích nó đã bị vỡ…. Nhà
mình đã có hẹn là đi thăm ông bà, vậy chúng ta cùng chuẩn bị cho chuyến
đi này nha…
Trò chuyện khi trẻ bình tĩnh lại
Trên thực tế, nếu khi con đang giận dỗi mà mình sử dụng ngôn ngữ giải thích, giảng dạy hay giáo huấn sẽ càng khiến cho con giận dỗi hơn, và cũng không trông mong gì con thay đổi. Nhưng lúc cơn ăn vạ của bé đã qua đi, ba mẹ hãy lại gần và nói chuyện với bé về cảm
xúc của trẻ khi sự việc xảy ra, ví dụ: vừa rồi mẹ thấy con rất tức
giận vì bạn A đang giành đồ chơi của con… Bây giờ mẹ đã thấy con bình
tĩnh trở lại, mẹ thấy rất vui và con có thể chia sẻ với mẹ về bất cứ
điều gì nếu con muốn. Cảm ơn con đã tin tưởng và chia sẻ với mẹ…
Sau đó hãy ôm con vào lòng và nói cho con biết rằng, mẹ rất yêu con.
Hành động này sẽ khiến con củng cố lại niềm tin và tâm lý, để trẻ biết
rằng, mình không bị bỏ rơi.
Có thể, những cơn ăn vạ của con đều
gây nên những mệt mỏi cho người lớn. Nhưng đó lại là quá trình phát triển tâm lý tự nhiên và độc lập
của trẻ, giúp trẻ tự thẩm thấu kiến thức, hình thành nhân cách và kỹ
năng. Cho nên, dù phải đối mặt với những con ăn vạ vô cớ của con ở bất
cứ độ tuổi nào, địa điểm ở đâu thì nguyên tắc quan trọng nhất mà ba mẹ
cần nhớ chính là BÌNH TĨNH, ĐỒNG CẢM, KHÔNG QUÁT MẮNG hay CẤM ĐOÁN, RA
LỆNH.